Địa đạo Gò Thì Thùng thuộc xã An Xuân, huyện Tuy An, tỉnh Phú Yên – một chiến công của quân đội và nhân dân Phú Yên trong chiến tranh chống đế quốc Mỹ, đã được công nhận là di tích lịch sử cấp quốc gia.
Ngày đó trước sự lớn mạnh của kẻ thù, Tỉnh ủy Phú Yên và Ban Chỉ huy quân sự Khu V quyết định đào địa đạo tại gò Thì Thùng. Công trình khởi công vào ngày 10/5/1964. Huyện đội và Tỉnh đội trực tiếp chỉ huy cho các xã An Xuân, An Định, An Nghiệp đào địa đạo. Đến 8/1965, địa đạo gò Thì Thùng đã hoàn thành.
Sau khi hoàn thành, tổng chiều dài địa đạo là 1.948m xuyên qua Gò Thì Thùng, sâu 4,5m, rộng 0,8m. Toàn bộ địa đạo có 486 giếng, trên miệng giếng lấy gỗ đặt rầm, cách 20m chừa một cửa hông có ngụy trang. Bên trên địa đạo đặt vọng gác có đài quan sát. Xung quanh địa đạo là một hệ thống dây thông hào chằng chịt chạy ngang dọc. Khi có địch, ta xuất hiện để đánh, đánh xong thì rút xuống, địch không phát hiện và nhân dân tuyệt đối giữ bí mật an toàn.
Khi thất bại nặng trên chiến trường, Mỹ ồ ạt đổ quân vào miền Nam Việt Nam. Tại cao nguyên An Xuân đã diễn ra nhiều trận càn ác liệt, quân và dân ta đã lập được nhiều chiến công vang dội góp phần quan trọng vào chiến thắng “Chiến tranh cục bộ” ở chiến trường miền Nam.
Sau ngày giải phóng, dấu vết chiến tranh trên gò Thì Thùng còn in rõ bởi hố bom, bãi mìn và thuốc súng. Thế nhưng hiện nay, những khoảng đất của chiến trường xưa đã xanh dần, các dãy nhà mới mọc lên, cuộc sống của người dân nơi đây dần được cải thiện.
Ngày nay, đến gò Thì Thùng ít có ai biết rằng cách đây hơn 40 năm, nơi đây đã từng là chiến trường ác liệt, đã từng diễn ra trận đánh giáp lá cà giữa quân ta với kẻ thù và cũng ít có ai biết rằng dưới lòng đất sâu kia đã từng có một hệ thống địa đạo do nhân dân xã An Xuân và các vùng lân cận đào…
Năm 2009, địa đạo Gò Thì Thùng được Bộ VH-TT-DL công nhận là di tích lịch sử cấp quốc gia. Được biết, cùng với địa đạo Củ Chi (TP Hồ Chí Minh), địa đạo Vĩnh Mốc (Quảng Trị), địa đạo Gò Thì Thùng là một trong 3 địa đạo lớn ở nước ta.
Ông Nguyễn Đình Thu – Phó Giám đốc Sở Văn Hoá, Thể Thao và Du Lịch – cho biết PPC đã đồng ý chính sách đầu tư cho dự án khôi phục và tu sửa địa đạo Gò Thì Thùng. Dự án bao gồm 2 nhà che cửa hầm địa đạo, 3 nhà che giếng, lối đi xung quanh di tích, khôi phục 95 đoạn hào địa đạo và lắp đặt 10 bia hướng dẫn trong khu vực, một phòng tiếp khách với diện tích khoảng 154 m2 để quản lí và trưng bày tranh ảnh, hiện vật trong cuộc chiến tranh chống Mỹ cứu nước; nhiều nhà vệ sinh công cộng cho khách du lịch với diện tích 34 m2 ; đồng thời hệ thống điện, hệ thống cung cấp nước và nhiều vật dụng khác cũng được lắp đặt. Tổng giá trị đầu tư ước tính là 1,5 tỉ đồng được trích từ quỹ Chương trình mục tiêu quốc gia về văn hoá.
Dự án trên nhằm mục đích phục vụ, tổ chức cho du khách những chuyến thăm quan địa đạo Gò Thì Thùng để trở về cội nguồn, cùng tìm hiểu và khám phá thêm về những giá trị truyền thống, văn hoá, tinh thần dân tộc trong sự nghiệp đấu tranh bảo vệ đất nước của các thế hệ trẻ và cũng là một điểm đến hấp dẫn đầy ý nghĩa cho khách du lịch trong và ngoài nước muốn thăm quan bãi chiến trường xưa từng oanh liệt một thời. Dự kiến thời gian hoàn thành dự án trùm tu di tích địa đạo Gò Thì Thùng là năm 2015.
Di tích lịch sử Địa đạo Gò Thì Thùng hi vọng sẽ thu hút lượng lớn khách du lịch,bởi nơi đây hội tụ được 3 cái nhất mà không nơi nào có được: có di tích Địa đạo Gò Thì Thùng, có hội đua ngựa truyền thống, có một con đường rộng lớn dài khoảng 10km thông suốt nối dài từ An Xuân đến Nhà thờ Bác Hồ tại xã Sơn Định, Sơn Hòa. 3 cái nhất này chắc chắn sẽ hợp thành một tour tham quan về vùng sơn cước “chiến khu xưa” hấp dẫn trong tương lai gần của tỉnh Phú Yên.
